اشاره:

عشق است که جان عاشقان زنده از اوست
نوری است که آفتاب تابنده از اوست
هر چیز که در غیب و شهادت یابی
موجود بود ز عشق و پاینده از اوست.
برای غریبی چون من، «عشق» مترادف است با «تئاتر»! و سمندریان ذات تئاتر است. مهرش، خشمش، غضبش، محبتش و همه آنچه در اوست، زیباست.
برای تنهایی چون من، «زیبایی» مترادف است با «تئاتر»! و سمندریان ذات تئاتر است.
تلخی بسیار چشیده، سختی بسیار دیده، غربت را با همه وجودش حس کرده است و ناملایمتیهای بزرگ را تاب آورده است. او استاد مسلم تئاتر است. پیر ماست. سالهاست که خاموش است. وقتی گفت: «گالیله» وصیت‌نامه من است، به جان گریستم! این اوج تنهایی یک مرد است که درد به جان دارد. از مروت به دور است که نگذارند «گالیله» اجرا شود و گناهش را به گردن او بیندازند. این ناسپاسی است. از یاد نبریم که سمندریان استاد همة ما بوده است، هست و خواهد بود. حیف است که پیر ما ساکت باشد، معلم ما بغض به گلو داشته باشد و مهربان ما از دور به نظاره صحنه بنشیند. تئاتر خانه سمندریان است و سمندریان صاحب خانه تئاتر است. سالها پیش که هنوز هوا ابری بود، به رسم شاگردی گفت‌وگوی مفصلی با استاد را در ویژه‌نامه سوره آوردم. سالهایی که هیچ کس حرفی از او در صحنه مطبوعات نمی‌زد. دلم می‌خواست همراه پوسترش گفت‌وگوی مفصلی هم با او داشته باشیم. مثل همیشه در آمد که: نصرالله جان صبر کن. صبر!
فهمیدم که چه می‌گوید. صبر می‌کنم و این اندک را به رسم شاگردی که اندکی از بزرگی‌اش را پاس داشته می‌آورم، تا آن روزگار!
سمندریان، سمندریان است و زیباست و زیبایی دشوار است و ما دوستش داریم
امروز
فردا
همیشه.

نصرالله قادری

حمید سمندریان در سال 1310 در تهران متولد شد. شروع فعالیت تئاتریش در حین تحصیل در دوره متوسطه بود او در کلاسهای تئاتر و هنر پیشگی استادان حسین خیرخواه ـ شباویز و نصرت کریمی شرکت و تحصیل نموده است این کلاسها زیر نظر استاد عبدالحسین نوشین اداره می‌شد. حمید سمندریان همچنین ویلون می‌نواخت و از شاگردان ذوالفنون بود.
وی پس از اتمام دوره دبیرستان به اروپا سفر کرد و در آلمان دوره مهندسی شوفاژ سانترال را در دانشگاه صنعتی برلین گذراند اما بعد از آن به کنسرواتور عالی موسیقی و هنرهای نمایشی هامبورگ وارد شد برخورد با تئاتر آن‌قدر برایش گسترده بود که مجالی برای موسیقی نمی‌گذاشت و شاید برای همیشه از موسیقی خداحافظی کرد.
وی طی شش سال به صورت آکادمیک تحت تعلیم ادوارد مارکس که یکی از استادان برجسته تئاتر بود اصول و مبانی کارگردانی و بازیگری را آموخت و همزمان در آلمان به صورت حرفه ای مشغول به کار شد.
وی پس از پایان این دوره به دعوت اداره هنرهای نمایشی دراماتیک اداره کل هنرهای زیبای کشور به ایران برگشت و به سرعت نمایشنامه دوزخ یا در بسته اثر ژان پل سارتر را در تالار نوبنیاد همین اداره به روی صحنه آورد، ضمنا با همکاری دکتر مهدی فروغ به تاسیس (هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک ) که وابسته به هنرهای زیبای کل کشور بود دست زد.
بعد از آن حمید سمندریان به دعوت مهندس هوشنگ، دکتر برکشلی و با همکاری دکتر مهدی نامدار دانشکده تئاتر دانشگاه تهران را بنیان گذاشتند و کار تدریس را بدون وقفه تا به امروز در دانشگاههای تهران و کلیه دانشگاهای تئاتری ادامه داد.
در سال 1373 به تاسیس کلاسهای آزاد بازیگری و کارگردانی دست زد که هنرجویان بسیار زیادی از آنجا فارغ التحصیل شدند و به عرصه حرفه‌ای هنر وارد شدند.
حمید سمندریان در سالهای قبل از انقلاب سال 1342 گروه تئاتری منسجمی به‌نام گروه هنری پاسارگاد تشکیل داد که افراد گروه عبارت‌اند از: پرویز پور حسینی ـ سعید پور صمیمی ـ پری صابری ـ اسماعیل محرابی ـ جمشید مشایخی ـ پرویز کاردان ـ محمد حفاظی ـ منوچهر فرید ـ ثریا قاسمی ـ اسماعیل شنگله ـ مهدی فخیم زاده و....

آثار کارگردانی تئاتر صحنه‌ای توسط حمید سمندریان:

1- «دوزخ» اثر ژان پل سارتر سال اجرا 1341
بازیگران: جمیله شیخی ـ رکن الدین خسروی ـ پرویز کاردان ـ عزت پریان

2- «اشباح» اثر هنریک ایبسن سال اجرا 1342
بازیگران: جمیله شیخی ـ محمد علی کشاورز ـ عباس غفوریان ـ اسماعیل دادفر ـ عزت پریان

3- «مرده‌های بی‌کفن و دفن» اثر ژان پل سارتر
سالهای اجرا 1342 و 1357
بازیگران: محمد علی کشاورز ـ منوچهر فرید ـ پرویز فنی زاده ـ اسماعیل محرابی ـ پری صابری ـ جمشید مشایخی

4- «طبیب اجباری» اثر مولیر سال اجرا 1343
بازیگران: محمدعلی کشاورز ـ پرویز فنی‌زاده ـ اسماعیل محرابی ـ مسعود فقیه ـ شکوه نجم‌آبادی ـ سعید پور‌صمیمی

5- «هرکول و طویله اوجیاس» اثر دور نمات سال اجرا 1344
بازیگران: پرویز صیاد ـ محمد گودرزی ـ محمد حفاظی ـ ثریا قاسمی ـ عباس یوسفیانی ـ سیروس ابراهیم‌زاده ـ فریده صابری

6- «ملاقات بانوی سالخورده» اثر فردریش دورنمات سال اجرا 1351
بازیگران جمیله شیخی ـ آذر فخر ـ اکبر زنجانپور ـ محمود هاشمی ـ علی رامز ـ غلامرضا طباطبائی

7- «نگاهی از پل» اثر آرتور میلر سال اجرا 1348
بازیگران: اکبر زنجانپور ـ سوسن تسلیمی ـ خسرو فرحزادی ـ اسماعیل دادفر ـ پروین دولتشاهی

8- «مرغ دریائی» اثر آنتوان چخوف سال اجرا 1356
بازیگران: جمیله شیخی ـ محمدعلی کشاورز ـ قاسم سیف ـ هما روستا ـ جمال اجلالی ـ محمد مطیع ـ منوچهر فرید ـ سرور رجائی- آتیلا پسیانی ـ سروش خلیلی و.....

9 ـ «کرگدن» اثر اوژن یونسکو سال اجرا 1351
بازیگران: عزت ا... انتظامی ـ پرویز صیاد ـ اسماعیل دادفر ـ محمد حفاظی ـ مهدی فخیم‌زاده ـ پروین دولتشاهی ـ فریده صابری ـ عباس یوسفیانی ـ محمود شیبانی و....

10- «بازی استریندبرگ» اثر فردریش دورنمات
سال اجرا 1351-1378
بازیگران: محمدعلی کشاورز ـ اسماعیل شنگله ـ هما روستا

11- «دایره گچی قفقازی» اثر برتولت برشت سال اجرا 1377
بازیگران: سعید پور صمیمی ـ آزیتا حاجیان ـ سهراب سلیمی ـ حسن پورشیرازی ـ آرمان امید ـ جمال اجلالی و....

12- «باغ وحش شیشه‌ای» اثر تنسی ویلیامز سال اجرا 1342
بازیگران: پرویز فنی‌زاده ـ شهلا ریاحی ـ پری صابری ـ عباس مغفوریان

13- «آندورا» اثر ماکس فریش سال اجرا 1346
بازیگران: سعید پورصمیمی ـ ثریا قاسمی ـ محمدعلی کشاورز ـ منوچهر فرید ـ پرویز پورحسینی ـ جمیله شیخی ـ اسماعیل دادفر ـ جمشید مشایخی ـ منوچهر فرید ـ پری امیر حمزه ـ اسفندیار شهیدی و....

14ـ «ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی» اثر فردریش دورنمات سال 1368
بازیگران: رضا کیانیان ـ احمد آقالو ـ میکائیل شهرستانی ـ هما روستا ـ نورالدین استوار ـ جمال اجلالی ـ رضا عمرانی ـ قاسم زارع و.....

15- «لئوکادیا» اثر ژان آنوی سال اجرا 1343
بازیگران: پرویز پورحسینی ـ سعید پورصمیمی ـ محمدعلی کشاورز ـ محمد حفاظی ـ شکوه نجم‌آبادی - عصمت صفوی

حمید سمندریان در رادیو صدای ایران تعدادی نمایشنامه را ترجمه کرده که کارگردانی آن را نیز به عهده داشته است:

1- غروب روزهای آخر پاییز
نوشته فردریش دورنمات سال 1341

2- پنچری
نوشته فردریش دورنمات سال 1341

3- همزاد
نوشته فردریش دورنمات سال 1341

4- اقدامات وگا
نوشته فردریش دورنمات سال 1341

5- فیزیکدانها
نوشته فردریش دورنمات سال 1366

???

آثار اجرا شده در تلویزیون ملی ایران (تله تئاتر ) که ترجمه و کارگردانی این آثار به عهده حمید سمندریان بوده است:

1- غروب روزهای پائیز
اثر فردریش دورنمات سال 1342

2- بازی استریندبرگ
اثر فردریش دورنمات سال 1351

3- خمره
اثر لوئیجی پیراندللو سال 1353

4- جراحی پلاستیک
اثر پی‌یر فراری سال 1340

5- پلوفت (شبح کوچک )
اثر ماریا کل راماشادو سال 1340

6- ساعت شش در خیابان آتن
اثر روژه فردیناند

7- به‌سوی دمشق
اثر اگوست استریندبرگ سال 1381

???

حمید سمندریان به دعوت پرفسور رگن‌برگ استاد دانشگاه مونیخ و کارگردان تئاتر به انستیتو گوته دعوت شد و نمایشنامه‌های بسیاری را با بازیگران آلمانی روی صحنه برد. این همکاری بین سالهای 51 تا 57 ادامه داشت.

1- شهاب آسمانی اثر فردریش دورنمات

2- چگونه رنجهای آقای موکین پوت برطرف می‌شود
اثر پیتر وایس

3- پنچری اثر فردریش دورنمات

4- سانتا کروز اثر ماکس فریش

5- راهب و راهزن اثر هاینریش بول

6- خوزه اثر هاینریش بول

7- خشم شدید فلیپ هوتس اثر ماکس فریش

8- بالماسکه دزدان اثر ژان آنوی

9- دوزخ اثر ژان پل سارتر

10- ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی اثر فردریش دورنمات

11- توراندخت اثر هیلدس هایمر

12- مرده‌های بی‌کفن و دفن اثر ژان پل سارتر

حمید سمندریان در باب ترجمه آثار نمایشی در جامعه تئاتری:

1- غروب روزهای پاییز اثر فردریش دورنمات
سال 1340 ناشر مروارید

2- پنچری اثر فردریش دورنمات
سال 1342 ناشر مروارید

3- ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی اثر فردریش دورنمات
سال 1341 نشر پیروز

4- دایره گچی قفقازی اثر برتولت برشت
سال 1341 چاپ مجدد 1378

5- اقدامات وگا و همزاد اثر فردریش دورنمات
سال 1341

6- ملاقات بانوی سالخورده اثر فردریش دورنمات
سال 1342 چاپ مجدد 1378 نشر قطره

7- رومولوس کبیر اثر فردریش دورنمات
سال 1369 مرکز هنرهای نمایشی

8- باغ وحش شیشه‌ای اثر تنسی ویلیامز
سال 1342 چاپ مجدد 1383 نشر قطره

9- لئوکادیا اثر ژان آنوی
سال 1343 چاپ مجدد 1383 نشر قطره

10- هرکول و طویله اوجیاس اثر فردریش دورنمات
سال 1343

11- آندورا اثر ماکس فریش
سال 1347 انتشارات روز

12- فیزیکدانها اثر فردریش دورنمات
سال 1350 چاپ مجدد 1383 نشر قطره

13- خشم شدید فلیپ هوتس اثر ماکس فریش
سال 1350 چاپ مجدد 1370 نشر مرکز هنرهای نمایشی

14 ـ فرشته‌ای به بابل می‌آید اثر فردریش دورنمات
سال 1352

15- چگونه رنجهای آقای موکین پوت بر طرف می‌شود
سال 1353

16- مکبث اثر ویلیام شکسپیر
سال 1355 چاپ مجدد 1383 نشر قطره

17- بازی استریندبرگ اثر فردریش دورنمات
سال 1351 چاپ مجدد 1374 نسل قلم